Esencja tokajska to wyjątkowy i silnie skoncentrowane słodkie wino produkowane w jednym z najstarszych regionów winiarskich świata – w węgierskim Tokaju. Zasłynął on z win słodkich, a najsłodsze z nich – esencja tokajska to najcenniejsze i najbardziej unikalne wino węgierskie.
W Tokaju królują trzy szczepy winogron: furmint, harslevelu i muscat blanc a petits grains. Ich grona, zaatakowane szlachetną pleśnią (botrytis cinerea) mogą być dodatkiem do win klasyfikowanych jako aszu, a w zależności od ilości dodanych gron wino będzie mieć różną zawartość cukru. Esencja tokajska powstaje natomiast wyłącznie z gron zainfekowanych, w których jest niewielka ilość wody i duża koncentracja cukru. Dojrzałe grono aszu nazywane jest rodzynką i zbiera się je wyłącznie ręcznie. Grona w kiści dojrzewają w różnym czasie, więc zbiór aszu polega na kilkukrotnym odwiedzeniu każdego krzewu i wybieraniu gotowych do zebrania jagód.
Proces produkcji esencji tokajskiej jest inny, niż pozostałych win produkowanych w regionie. W zasadzie esencja produkuje się sama, bo gęsty, słodki sok wydobywa się z zebranych gron pod wpływem grawitacji dając wino z bardzo wysoką zawartością cukru i niewyobrażalnie intensywnym aromatem. Duża ilość cukru (do 900 g/l) sprawia, że wino to ma małą zawartość alkoholu: 3-5% lub nawet jest winem bezalkoholowym, gdy fermentacja nie rozpocznie się w takiej ilości słodyczy.
Sok z aszu zlewany jest do szklanych balonów, w których dojrzewa przez kilka do kilkunastu lat.
Produkcja esencji tokajskiej jest niewielka. Stosuje się ją do uszlachetniania innych win, ale towarzyszy też bardzo szczególnym okazjom. W świecie winiarzy uchodzi za rarytas, a wielu producentów eszenci (bo tak nazywają ją Węgrzy) podaje ją do degustacji w specjalnych, kryształowych łyżeczkach. Tych kilka kropel nektaru wystarcza, by wrażenie po degustacji zostało w pamięci na zawsze.
